معرفی مبنای مسطحاتی ایران

یکی از مهمترین وظایف سازمان نقشه‌برداری کشور به عنوان نهاد سیاستگذار در امر تهیۀ نقشه و اطلاعات مکانی، پیاده‌سازی و ارائه چارچوب مرجع مختصات ملی به منظور هماهنگی فعاليت‌های مرتبط با نقشه‌برداری و حفظ یکپارچگی آنها در سطح کشور است. از این رو این سازمان پس از ایجاد شبکه‌های ژئودزی کلاسیک، با خرید اولین گیرنده‌های تعیین موقعیت  GPS، در سال 1366 اقدام به طراحی شبکه ژئودزی ماهواره‌ای درجه یک در کشور نمود و در سال 1370 مختصات ایستگاههای این شبکه در نسخه اولیه سیستم مختصات WGS84 تحت عنوان داپلر ) یا original) محاسبه گردید.

سپس با خرید گیرنده‌های تعیین موقعیت دو فرکانسه، تعداد 10 ایستگاه از شبکه ژئودزی ماهواره‌ای درجه یک به عنوان نقاط شبکه ژئودزی ماهواره‌ای درجه صفر ایران، مجدداً در سال 1373 اندازه‌گیری و مختصات این نقاط در چارچوب مرجع مختصات جهانی (International Terrestrial Reference Frame) ITRF92 محاسبه شد و مختصات ایستگاههای ژئودزی ماهواره‌ای شبکه درجه یک با سرشکنی یکپارچه و اعمال پارامترهای ترانسفورماسیون در سیستم مختصات جهانی WGS84 (original) به عنوان چارچوب مرجع مختصات ملی در اختیار کاربران قرار گرفت.

پس از ‌زمين‌لرزه‌ دردناک سال 1382 شهرستان بم، برای نخستین بار در کشور لزوم ایجاد شبکه‌ ایستگاههای دائمی ژئودینامیک (IPGN: Iranian Permanent Geodynamic Network) به منظور پایش حرکات پوسته زمین توسط سازمان نقشه‌برداری کشور پیشنهاد گردید و فاز اول این شبکه شامل 106 ایستگاه در اوایل دی ماه 1385 به بهرهبرداری رسید. گزارش مربوط به نحوه پردازش داده‌ها به همراه مختصات نقاط در چارچوب مرجع مختصات جهانیITRF2000 ارائه شد. همچنین پارامترهای ترانسفورماسیون بین مختصات نقاط در این چارچوب مرجع جهانی و سیستم مختصات WGS84 (original)  تعیین گردید. سپس با گسترش شبکه ایستگاههای دائمی ژئودینامیک و GNSS ایران، پردازش مجددی در سال 1389 انجام و مختصات 121 ایستگاه شبکه IPGN در چارچوب مرجع مختصات جهانی ITRF2005 محاسبه شد و مختصات مندرج در کارت‌های شناسایی با اعمال پارامترهای ترانسفورماسیون در نسخه اولیه سیستم مختصات WGS84 در اختیار کاربران مربوطه قرار گرفت که این مختصات‌ بعنوان مبنای مسطحاتی ملی (Iranian  Geodetic Datum ) و بنام IRGD2010 شناخته می‌شود.

البته در سالهای اخیر با جمع‌آوری داده‌های پیوسته و افزایش تعداد ایستگاه‌های کنترل زمینی، نسخه‌های به روز ITRF )مربوط به فضای محاسبات علمی) و به تبعیت آن نسخه‌های جدید سیستم مختصات WGS84 (مربوط به فضای مشاهدات GPS)  منتشر گردیده و به مرور زمان این سیستم مختصات دارای انطباق بیشتری با چارچوب مرجع مختصات جهانی ITRF  شده است، به طوریکه در حال حاضر اختلاف بین آخرین نسخه) ITRF تحت عنوان ITRF2014 ) و نسخه اخیر سیستم مختصات WGS84 (G1762) در حدود یک سانتی‌متر است. از طرفی با توجه به تغییر مختصات ایستگاهها در طول سال‌های گذشته، بعلت حرکات تکتونیکی پوسته، زمین‌لرزه، پدیده فرونشست و دیگر عوامل، پایش پیوسته این حرکات از ملزومات اصلی حفظ و کنترل شبکه‌های مبنایی کشور است که در این راستا در سال 1396 با انجام محاسبات جدید، گزارش مربوط به نتیجه پردازش داده‌های 127 ایستگاه شبکه ایستگاههای دائمی ژئودینامیک در چارچوب مرجع مختصات جهانی ITRF2014 ارائه و مبنای مسطحاتی ملی جدید تحت عنوان  IRGD2017 معرفی گردید که با مختصات نقاط در نسخه‌های اخیر چارچوب مرجع مختصات جهانی و سیستم مختصاتWGS84  در مرجع زمانی 2017/01/01 منطبق است. ولی با توجه به نیاز کاربران و تهیه نقشه‌های پوششی موجود کشور در مبنای مسطحاتی قدیم، این مبنای مسطحاتی با عنوان IRGD2010_R1 بازنگری و مختصات مندرج در کارت‌های شناسایی ایستگاهها نیز به روزرسانی گردید.